تعریف سواد

تعریف سواد از نظر سازمان جهانی یونسکو، تعریف سواد از نظر سازمان جهانی یونسکو به تازگی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، تعریف جدیدی از باسوادی آورده است. تعریفی که به سرعت در شبکه های اجتماعی منتشر شد و روی خروجی خبرگزاری ها قرار گرفت.

سواد،

از منظر سازمان جهانی یونسکو، به مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌ها اشاره دارد که افراد را قادر می‌سازد تا اطلاعات را درک کرده و از آن‌ها به طور خلاقانه استفاده نمایند. این تعریف گسترده و چند بُعدی سواد را توصیف کرده و شامل مهارت‌های پایه‌ای مانند خواندن، نوشتن و حساب کردن است. همچنین، این تعریف سواد شامل توانایی‌های فراگیری، تفکر انتقادی، حل مسائل، انعطاف‌پذیری، و ارزیابی منابع اطلاعاتی می‌شود.

یونسکو به توانمندسازی افراد برای درک و تفسیر اطلاعات تاکید می‌کند تا بتوانند تصمیم‌های بهتری بگیرند و در جوامع پویا و پیچیده امروزی به طور فعال شرکت کنند. بر اساس این تعریف، سواد شامل بهره‌گیری از فناوری ارتباطات و اطلاعات (ICT)، دسترسی به منابع آموزشی، توانایی تحلیل و انتقاد از منابع ارائه شده، و توانایی انتخاب منابع موثر است.

یونسکو سعی دارد تا از طریق ترویج سواد، آموزش و پرورش را به عنوان عاملی برای توسعه پایدار و رشد اجتماعی و اقتصادی معرفی کند. سواد، به عنوان ابزاری برای پیشرفت فردی و اجتماعی، افراد را به سمت تصمیم‌گیری هوشمندانه و مشارکت فعال در جامعه سوق می‌دهد.

به طور خلاصه، سواد از دید یونسکو به‌عنوان مجموعه‌ای از مهارت‌ها و توانایی‌ها است که به افراد کمک می‌کند تا در جوامع پویا و پیچیده امروزی، با تحولات رو به رو شوند و از اطلاعات به‌طور خلاقانه استفاده کنند. سواد، یک ابزار برای رشد و توسعه فردی و جامعه است و نقش مهمی در تحقق توسعه پایدار ایفا می‌کند.

به طور کلی، سواد یک نقش بسیار حیاتی در تحقق توسعه پایدار ایفا می‌کند. توسعه پایدار به معنای تامین نیازهای جاری جامعه بدون آسیب رساندن به توانایی نسل‌های آینده برای تأمین نیازهای خود است. در اینجا، سواد به عنوان یک ابزار برای توسعه پایدار مطرح می‌شود زیرا توانایی فهم و تفسیر اطلاعات، تحلیل مسائل پیچیده، و اتخاذ تصمیمات مسئولانه را به افراد می‌دهد.

اهداف

سواد در تحقق اهداف توسعه پایدار در زمینه‌های مختلف نقش مهمی دارد. به عنوان مثال:

1. سواد محیطی

   سواد محیطی به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از مسائل محیط زیستی داشته باشند. با دسترسی به اطلاعات مربوط به تغییرات آب و هوا، حفاظت از منابع طبیعی، حفظ تنوع زیستی و مسائل مرتبط دیگر، افراد می‌توانند تصمیمات بهتری در راستای محیط زیست پایدار بگیرند.

2. سواد اقتصادی

   سواد اقتصادی به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات لازم را درباره اقتصاد جهانی، مفاهیم مالی، مدیریت مالی شخصی و تصمیم‌گیری‌های مالی بدست آورند. این توانایی به آنها کمک می‌کند تا درک بهتری از اثرات تصمیمات اقتصادی خود بر حیات اقتصادی و اجتماعی داشته باشند و به سمت توسعه پایدارتر و عدالت‌محورتر حرکت کنند.

3. سواد اجتماعی

   سواد اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از ساختارهای اجتماعی، حقوق بشر، تنوع فرهنگی و ارتباطات اجتماعی داشته باشند. با دسترسی به این اطلاعات، افراد می‌توانند بهترین راهکارها را برای رشد اجتماعی پایدار، تساوی جنسیتی و حقوق بشر ارزیابی کنند و در جامعه به طور فعال مشارکت کنند.

4. سواد بهداشتی

   سواد بهداشتی به افراد کمک می‌کند تا درک بهتری از مسائل بهداشتی داشته باشند و تصمیمات سالم‌تری در خصوص بهداشت شخصی، بهداشت عمومومی و بهداشت جامعه بگیرند. این شامل آگاهی از بیماری‌ها، پیشگیری، بهداشت شخصی، تغذیه سالم و دسترسی به خدمات بهداشتی است. سواد بهداشتی افراد را قادر می‌سازد تا تصمیمات بهداشتی اطلاع‌رسانی شده و ارزشمندی را در جامعه انتخاب کنند.

بنابراین، سواد باعث می‌شود تا افراد در جوامع پایدار و رشد اجتماعی و اقتصادی فعالیت کنند و تصمیم‌هایی مسئولانه‌تر بگیرند. با دسترسی به اطلاعات و مهارت‌های لازم، آن‌ها می‌توانند بهترین راهکارها را برای حفظ محیط زیست، توسعه اقتصادی عادلانه، تساوی اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی پیدا کنند. همچنین، سواد به افراد امکان می‌دهد تا به طور فعال در فرآیند تصمیم‌گیری‌های مرتبط با توسعه پایدار شرکت کنند و به عنوان شهروندان سازنده و مسئولیت‌پذیر در جامعه عمل کنند.

با توجه به اهمیت سواد در تحقق توسعه پایدار، ترویج آموزش و پرورش سواد در سطوح مختلف جامعه از جمله آموزش ابتدایی و ثانویه، آموزش فنی و حرفه‌ای، آموزش بزرگسالان و آموزش مداوم بسیار حائز اهمیت است. همچنین، توانمندسازی دسترسی عادلانه به منابع آموزشی و فرصت‌های آموزشی برای همه اقشار جامعه نیز از اهداف مهم در راستای تحقق توسعه پایدار است.

شاید برای تان جالب باشد که بدانید مفهوم سواد در قرن گذشته، تغییرات بسیاری کرده است و این چهارمین تعریف سواد است که توسط یونسکو به صورت رسمی اعلام می شود. به طور خلاصه و طبق این تعریف، باسواد کسی است که بتواند از خوانده ها و دانسته های خود تغییری در زندگی خود ایجاد کند. در ادامه و بعد از مروری کوتاه بر تعاریف سواد از ابتدا تا امروز، نکاتی درباره ایجاد تغییر در زندگی بر اساس دانسته ها و راهکارهای دست یابی به این مهم، مطرح خواهیم کرد.

اولین تعریف

توانایی در خواندن و نوشتن،

اولین تعریفی که از سواد در اوایل قرن بیستم ارائه شد، صرفا به توانایی زبان مادری معطوف بود. طبق این تعریف، فردیبا سواد محسوب می شد که توانایی مادری خود را داشته باشد.

دومین تعریف

اضافه شدن یاد داشتن رایانه و یک زبان خارجی

در اواخر قرن بیستم، سازمان ملل تعریف دومی از سواد را ارائه کرد. در این تعریف جدید، علاوه بر توانایی زبان مادری، توانایی استفاده از رایانه و یاد داشتن یک زبان خارجی هم اضافه شد. بدین ترتیب به افرادی که توان خواندن و نوشتن، استفاده از رایانه و صحبت و درک مطلب به یک زبان خارجی را داشتند، باسواد گفته شد. قاعدتا طبق این تعریف بسیاری از دانشجویان و دانش آموختگان دانشگاهی کشور ما بیسواد محسوب می شوند چون دانش زبان خارجی بیشتر افراد کم است.

سومین تعریف

اضافه شدن 12 نوع سواد

سازمان ملل در دهه دوم قرن 21، باز هم در مفهوم سواد تغییر ایجاد کرد. در این تعریف سوم کلا ماهیت سواد تغییر یافت. مهارت هایی اعلام شد که داشتن این توانایی ها و مهارت ها مصداق باسواد بودن قرار گرفت. بدین ترتیب شخصی که در یک رشته دانشگاهی موفق به دریافت مدرک دکترا می شود، حدود 5 درصد با سواد است. این مهارت ها عبارت اند از :

1- سواد عاطفی:

توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان.

2- سواد ارتباطی:

توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی.

3- سواد مالی:

توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش های پس انداز و توازن دخل و خرج.

4- سواد رسانه ای:

این که فرد بداند کدام رسانه معتبر و کدام نامعتبر است.

5- سواد تربیتی:

توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته.

6- سواد رایانه ای:

دانستن مهارت های راهبری رایانه.

7- سواد سلامتی:

دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری ها.

8- سواد نژادی و قومی:

شناخت نژادها و قومیت ها بر اساس احترام و تبعیض نگذاشتن.

9- سواد بوم شناختی:

دانستن راه های حفاظت از محیط زیست.

10- سواد تحلیلی:

توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه های مختلف و ایجاد استدلال های منطقی بدون تعصب و پیش فرض.

11- سواد انرژی:

توانایی مدیریت مصرف انرژی.

12- سواد علمی:

علاوه بر سواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب.

از آن جا که با سواد بودن به یادگیری این مهارت ها وابسته شد، قاعدتا سیستم آموزشی کشورها هم باید متناسب با این مهارت ها تغییر رویه می داد که متاسفانه فعلا سیستم آموزشی کشور ما، هنوز هیچ تغییری در زمینه آموزش مهارت های فوق صورت نیذیرفته.

جدید ترین تعریف

علم با عمل معنا می شود.

با این حال و به تازگی «یونسکو» یک بار دیگر در تعریف سواد تغییر ایجاد کرد. این تعریف جدید، توانایی ایجاد تغییر، ملاک با سوادی قرار گرفته است یعنی شخصی با سواد تلقی می شود که بتواند با استفاده از خوانده ها و آموخته های خود، تغییری در زندگی خود ایجاد کند. درواقع این تعریف مکمل تعریف قبلی است زیرا صرفا دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست. درصورتی که مهارت ها و دانش آموخته شده باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آن گاه می توان گفت این فرد انسانی با سواد است.

چرا سوادمان باعث تغییر در زندگی مان نمی شود؟

جالب است بدانید که یادگیری در متون روان شناسی، به صورت ایجاد تغییر پایدار در رفتار تعریف می شود. پس ایجاد تغییر در رفتار، مهم ترین مولفه با سواد بودن است. اما بسیاری از ما، اطلاعات مورد نیاز را داریم اما تاثیری در زندگی عملی ما ندارند. چرا؟ به طور مثال، چرا بیشتر افراد با علم به این که رانندگی خطرناک می تواند موجب مرگ شود، اما باز هم به قوانین راهنمایی و رانندگی عمل نمی کنند؟ در ادامه نکاتی درباره این تعریف جدید و راه های دست یابی به آن مطرح می شود.

تفاوت دانش با اطلاعات

برای پاسخ به سوال مطرح شده، باید به تفاوت دانش و خرد با اطلاعات و داده اشاره کرد. داده یا دیتا، ورود مطالب به ذهن می باشد. هنگامی که آن ها را طبقه بندی و دسته بندی کنیم، تفسیر کنیم و به آن ها معنا بدهیم، به اطلاعات رسیده ایم. اما دانش زمانی ایجاد می شود که اطلاعات تجزیه و تحلیل شود، با اطلاعات و دانش قبلی ادغام و تبدیل به یک دانش جدید شود. ایجاد ارتباط با دانش قبلی یک بخش حیاتی در فرایند تبدیل اطلاعات به دانش است.

ترکیب دانش و تجربه

از ترکیب دانش و تجربه، خرد ایجاد می شود. در این صورت است که برخی از افراد در رشته تخصصی خود خردمند محسوب می شوند اما سیستم آموزشی ما، چه مدرسه چه دانشگاه، صرفا بر یادگیری و حفظ داده ها و اطلاعات تاکید دارد. هیچ آموزشی برای تبدیل این اطلاعات به دانش ارائه نمی شود.

برای مثال همه ما درباره قوانین راهنمایی و رانندگی شناخت داریم (به عنوان یک داده وارد مغز ما شده اند، در آزمون آیین نامه استفاده شده، سپس صرفا تبدیل به اطلاعات شده اند و در نتیجه تابلوها و علایم را تشخیص می دهیم). از سوی دیگر، این اطلاعات با هیچ دانش دیگری ادغام نشده است.

تخطی از این قوانین

مثلا تخطی از این قوانین، با صحنه های دلخراش تصادفاتی که دیده ایم ادغام نشده اند که تبدیل به دانش رانندگی صحیح و ایمن شوند. اطلاعات ریاضی، فیزیک، روان شناسی وغیره وارد ذهن ما شده اند اما تبدیل به دانش نشده اند پس فکر می کنیم که همان دو کتابی که درباره روان شناسی خوانده ایم ما را تبدیل به روان شناس کرده است اما دانش تشخیص مشکلات خود را نداریم. این دانش و خرد، تکرار یک سری مشکلات در زندگی احتمالا به علت رفتار نادرست خود ماست، نه این که تمام انسان هایی که با آن ها برخورد می کنیم انسان های بدی هستند.

راهکارهای بهبود زندگی بر اساس دانسته هایمان

حال به این جا می رسیم که چگونه باید بر اساس دانسته ها تغییر ایجاد کرد؟ اولین قدم برای ایجاد تغییر؛ درک عمیق، تجزیه و تحلیل دانسته هاست چه این اطلاعات ناشی از تجربه باشند یا آموزش رسمی. تجزیه و تحلیل اطلاعات به ما اجازه می دهد که موضوع را از زوایای مختلف مشاهده کنیم. سپس باید نتیجه این فرایند را در بقیه اطلاعات ادغام کرد.

وقتی من آخر ماه از نظر مالی دچار مشکل می شوم، از سوی دیگر می شنوم که مهارتی به نام سواد مالی وجود دارد یا مدیریت مالی، باید در ذهن خود این دو را به هم ربط بدهم و نتیجه بگیرم که احتمالا مشکل من در نبود مدیریت صحیح منابع مالی است.

در این بین، بسیاری از افراد هیچ گاه خود را مقصر نمی دانند و در هر موضوعی شرایط، اجتماع و دیگران را مسبب شکست ها و مشکلات خود می دانند. این افراد هیچ گاه تغییر را تجربه نخواهند کرد زیرا شرط اول تغییر، قبول نامساعد بودن شرایط فعلی است. هرگاه قبول کردم که در رفتار و سبک زندگی من مشکلی وجود دارد، آن گاه امکان تغییر هست. تا زمانی که خود را مبرا از اشتباه بدانیم، چیزی عوض نخواهد شد. به عبارت دیگر، تغییر، بدون تغییر من معنا ندارد.

سوی دیگر

از سوی دیگر، افرادی که خود را همه چیزدان می دانند، هم تغییر نخواهند کرد. لازمه تغییر قبول این اصل است که دیگران، حتی کودکان، فقرا، افراد زیر دست وغیره، چیزی برای یاددهی به من دارند. وقتی خود را همه چیزدان بدانیم که البته این ویژگی ناشی از کمبود عزت نفس و عقده حقارت است، هرگز توان تغییر را نیز نخواهیم داشت.

برای تغییر باید قبول کنیم که ما هم مثل هر انسان دیگری کامل نیستیم و نیاز به مشورت و استفاده از تجارب دیگران داریم. یک موضوع دیگر هم بازسنجی عقاید، باورها و اصول خود با شرایط جدید اجتماعی است. هر چند سال یک بار باورهای خود را مورد ارزیابی قرار دهیم. با توجه به تجارب این چند سال اخیر، آیا هنوز این باورها کارآمد هستند یا خیر. در انتها به یاد داشته باشیم که تغییر، بدون تغییر من امکان پذیر نیست. اگر خواستار تغییر موضوعی در کلیت جامعه هستیم، اول از همه آن تغییر را از خود شروع کنیم.

نیکی سایت